Kenniscentrum HB: Onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen

Dienstencentrum de Stroming biedt ondersteuning aan basisscholen, leerkrachten, leerlingen en ouders. Deze ondersteuning richt zich met name op het aanbod en de interactie met leerlingen die een specifieke onderwijsbehoefte hebben. Daarbij kan het zowel gaan om leerlingen die op een bepaald vlak extra oefening of herhaling nodig hebben, als om leerlingen die in het reguliere programma onvoldoende uitdaging vinden. Voor deze laatste groep leerlingen is in 2009 het Kenniscentrum Hoogbegaafdheid (Kenniscentrum HB) opgericht, waar momenteel twee bovenschoolse lesvoorzieningen onder vallen: de Cnopius klassen voor leerlingen van groep 5 tot en met 8 en de Kangoeroe groepen voor leerlingen uit groep 3 en 4. Leerlingen komen een dagdeel per week bij elkaar voor een uitdagend aanbod en contact met ontwikkelingsgelijken. Het team van Kenniscentrum HB bestaat uit gespecialiseerde leerkrachten, adviseurs en orthopedagogen die hun kennis en expertise inzetten voor kinderen met een hoge intelligentie.

Daniëlle IJzereef is specialist hoogbegaafdheid, coach en adviseur bij Kenniscentrum HB en leerkracht bij de Cnopius klassen. Daniëlle vertelt over haar werk als leerkracht bij deze lesvoorziening:

Voordat leerlingen bij ons terechtkomen worden ze gescreend, om te kijken of het Cnopius aanbod passend zal zijn. Bij Cnopius zijn we gericht op het cognitief uitdagen van hoogbegaafde leerlingen en de ontmoeting met ontwikkelingsgelijken. Op de eigen basisschool vinden ze de lesstof vaak te makkelijk en leren ze dus minder dan hun klasgenoten. Wij bieden de HB-leerlingen een dagdeel per week een uitdagende leeromgeving en geven ze verrijkende lesstof mee naar hun eigen school, waar ze vier keer een half uur per dag aan kunnen werken. Wij geven instructie, feedback en bekijken het gemaakte werk, waardoor we de leerkrachten ontlasten. We vinden daarbij het leerproces het belangrijkst; als leerlingen bij een opdracht alles geprobeerd hebben, maar het is ze niet gelukt, krijgen ze toch een voldoende.

Daarbij werken we bij Cnopius vanuit de doelen: leren leren, leren leven en leren denken. Bij veel HB-leerlingen is er een drempel om moeilijk werk aan te gaan, want de lesstof in hun eigen klas is regelmatig niet op hun niveau. Wij stimuleren kinderen om moeilijke lesstof wél aan te gaan. Daardoor zullen ze bijvoorbeeld de executieve functies beter ontwikkelen, zoals omgaan met stress, planvaardigheid en doorzettingsvermogen. We geven ook psycho-educatie aan de hand van de auto-metafoor en uitleg over de leerkuil. Door de lessen bij Cnopius hopen we dat de leerontwikkeling van deze leerlingen, ook na de overgang naar het voortgezet onderwijs, meer inhoud en vorm krijgt.

Het werk waar leerlingen tijdens de lessen mee bezig gaan

We beginnen het schooljaar bij Cnopius altijd met een ‘challenge’ die gaat over doelen stellen en leren dat je die doelen later ook weer kunt bijstellen. Daarnaast doen we de ene week ‘spel’, waarbij leerlingen zich aan officiële spelregels moeten houden en ze veel vaardigheden oefenen. De andere week hebben we de Chinese of Russische les, wat ook weer extra verdieping en uitdaging is naast hun normale lessen. We geven leerlingen bij Cnopius ook uitdagende opdrachten waarbij ze moeten samenwerken, bijvoorbeeld het bouwen van een toren met weinig of onbekende materialen. De opdrachten zijn inhoudelijk anders dan in hun eigen klas. Tijdens een project moeten leerlingen bijvoorbeeld onderzoeksvragen maken over een onderwerp en daar diepgaand onderzoek naar doen.

Twee keer per jaar werken leerlingen zes weken lang aan een eigen doel, naar aanleiding van een persoonlijk rapport dat door henzelf en de leerkrachten wordt opgesteld. In dit rapport wordt een beoordeling ingevuld over hun vaardigheden, schoolwerk, projecten en de extra taal Russisch of Chinees. Met behulp van hun eigen doel en een aantal voorgestructureerde rubrics leren leerlingen reflecteren op zichzelf.

Als een leerling extra ondersteuning op school nodig heeft, helpen we ze daar ook als coach. Als adviseur van de leerkracht en intern begeleider ondersteunen we de basisscholen en adviseren we over materialen waarmee passend onderwijs vormgegeven kan worden op de school zelf. We streven naar korte lijntjes met zowel de leerkrachten als de ouders. Het werk wat we doen bij het Kenniscentrum is echt maatwerk.

Galina Venema en Marit Padding zijn beide als orthopedagoog werkzaam bij het Kenniscentrum HB. Zij vertellen over het werk als orthopedagoog bij deze bovenschoolse lesvoorzieningen:

Marit: Mijn werkzaamheden bestaan o.a. uit het screenen van leerlingen uit groep 2, 3 en 4 met een ontwikkelingsvoorsprong, waarbij ik bekijk of eventueel deelname aan de bovenschoolse lesvoorziening, de kangoeroeklas, passend zou kunnen zijn. Bij de screening van de jonge kinderen kijken we naar persoonlijkheidskenmerken, de leerontwikkeling en de didactische voorsprong. Een voorwaarde is dat de leerling op school verrijkingsaanbod aangeboden moet krijgen. Het doel van de kangoeroeklas is dat leerlingen in contact komen met ontwikkelingsgelijken en uitgedaagd worden. Daarnaast begeleid ik ook leerkrachten die een hulpvraag hebben over leerlingen die een ontwikkelingsvoorsprong laten zien. Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong hebben niet altijd een hoge score op de CITO’s. Er kan ook sprake zijn van wisselende schoolresultaten of van onderpresteren.

Galina: Ik ben betrokken bij leerlingen die worden aangemeld bij Cnopius. Om te kijken of de Cnopius klas een passend plek is, wordt gekeken naar de didactische voorsprong, onderwijsbehoeften en wordt de intelligentie in kaart gebracht. Ook word ik gevraagd om mee te denken over leerlingen met een hoge intelligentie, waarbij de ontwikkeling niet vanzelf gaat of waarbij er zorgen zijn over het functioneren op school. Soms is er sprake van onderpresteren, onvoldoende uitdaging, maar er kunnen ook andere specifieke onderwijsbehoeften zijn, waaraan tegemoet gekomen moet worden. Als orthopedagoog denk ik mee in deze zoektocht. ‘Wat is er nodig om dit kind, in deze omgeving, zich goed te laten ontwikkelen in het onderwijs?’

Marit: Kinderen met een hoge intelligentie maken zich nieuwe leerstof vaak snel eigen. Daarom is het belangrijk dat de reguliere leerstof in compacte vorm wordt aangeboden op school. De tijd die hiermee vrijkomt kan worden ingevuld met verrijkingswerk. Op deze manier ontwikkelen kinderen goede leerstrategieën en doorzettingsvermogen.

Galina: Het aanmelden van leerlingen voor de bovenschoolse lesvoorzieningen verloopt via school. School heeft goed zicht op deze leerlingen en ervaart dat zij een ander aanbod nodig hebben, dan binnen de eigen school kan worden geboden. Daarna start de zoektocht en kijkt het Kenniscentrum mee welk aanbod en welke begeleiding passend is.

Ook voor andere begeleidingsvragen die zich richten op wat kinderen nodig hebben om zich goed te ontwikkelen in het onderwijs, kunt u terecht bij Dienstencentrum de Stroming. Voor meer informatie over Dienstencentrum de Stroming en Kenniscentrum Hoogbegaafdheid, klik hier.